ΚΩΣΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ 

"Ο πρώτος μαθητής της τάξης μου, έγινε... παντοπώλης!"

Ο Πρόεδρος με τον πρώτο μαθητή της τάξης μας! 

Πώς μπορείς να συναντήσεις τον πρώτο πολίτη της χώρας; Στέλνοντάς του ένα φαξ! Εμείς τουλάχιστον αυτό κάναμε. Λίγες μέρες μετά μας έπαιρνε τηλέφωνο ο υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου:"Στις 28 Νοεμβρίου, στις εφτά το απόγευμα ακριβώς, ο Πρόεδρος θα σας περιμένει". Στις 28 Νοεμβρίου, εφτά ακριβώς, οι φρουροί στην είσοδο του Μεγάρου ρωτούσαν τα ονόματά μας. Το περίεργο είναι ότι ούτε ταυτότητες ζήτησαν, ούτε μας ψάξανε. Στο σακίδιό μας είχαμε χαρτιά, κασετοφωνάκι, φωτογραφική μηχανή. Αν είχαμε όπλο; Αν ήμασταν η 17 Νοέμβρη (η ... εφηβική ομάδα); Ένας ευγενέστατος κύριος ανέλαβε να μας οδηγήσει στο ανακαινισμένο γραφείο του Προέδρου. Εκεί όπου κάθε μέρα μπαινοβγαίνουν πρέσβεις, αρχηγοί κρατών, μέχρι και πλανητάρχες. Μπήκαμε αμήχανοι και νευρικοί. Μετά από μία ώρα βγαίναμε ήρεμοι και χαμογελαστοί.

Θα θέλαμε τη γνώμη σας, κύριε Πρόεδρε, για ένα γράμμα που έφτασε στο περιοδικό: ''Πηγαίνω Α΄Λυκείου. Νιώθω ότι βράζω σε μια κατσαρόλα με το καπάκι κλειστό. Η πίεση συνεχώς αυξάνεται και το καπάκι τρέμει. Γονείς και καθηγητές ανεβαίνουν πάνω του, το κρατάνε γερά και μου φωνάζουν: Διάβασε τώρα και για όλα τ' άλλα θα βρεις καιρό μετά. Το καπάκι όμως δεν μπορεί να περιμένει, όπου να 'ναι θα εκτιναχθεί..."
Αυτό εκφράζει γενικότερα τα αισθήματα των παιδιών;
Το βρίσκετε ακραίο;
Μα μέχρι του σημείου να εκραγεί το καπάκι; Όλα τα παιδιά αισθάνονται μια καταπίεση απ' τους γονείς, απ' τους δασκάλους, απ' τις υποχρεώσεις που τα βαραίνουν, αλλά φαντάζομαι ότι τα περισσότερα παιδιά ανταποκρίνονται σ' αυτές τις υποχρεώσεις.
Ανταποκρίνονται, ναι, αλλά με τι κόστος; Είναι ζωή αυτή: σχολείο, σπίτι, φροντιστήριο; Και μάλιστα φροντιστήριο από την Πρώτη Λυκείου;
Δεν μπορούν οι καθηγηταί να βοηθήσουν τα παιδιά, ώστε να μην έχουν την ανάγκη να πάνε φροντιστήριο στην Πρώτη ή στη Δευτέρα Λυκείου; Ας πάνε μόνο στην Τρίτη, ξέρω 'γω...
Στο δικό μας σχολείο, που είναι ιδιωτικό, οι καθηγητές αυτό κάνουν. Η πίεση όμως παραμένει, γυρνάμε στο σπίτι στις 4-5 το απόγευμα και μας περιμένει διάβασμα ως τις 10.00.
Πολύ άσχημο αυτό.
Να φανταστείτε ότι υπάρχουν καθηγητές που πιστεύουν ότι από την Α΄ Λυκείου και μετά πρέπει μόνο να διαβάζεις και τίποτα άλλο!
Δεν είναι δυνατόν μόνο να διαβάζεις! Έχεις ανάγκη να κάνεις και άλλα πράγματα. Με μέτρο βέβαια...

Μιλήστε μας για τα δικά σας σχολικά χρόνια.
Είναι πολύ πίσω. Το θυμάμαι σαν να τα έχει ζήσει κάποιος άλλος.
Ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα;
Τα τέσσερα τελευταία χρόνια ήταν χρόνια Κατοχής. Είχαν μπει οι βομβαρδισμοί στη μέση, οι πολιτικές διαφορές, η φτώχεια, η πείνα. Παρά ταύτα, διαβάζαμε τα μαθήματά μας όσο μπορούσαμε. Δεν θυμάμαι να είχα ποτέ κάποια αίσθηση αδυναμίας να τα παρακολουθήσω.
Ούτε καν την αίσθηση να το σκάσετε από το μάθημα; 
Ποτέ! Κανείς δεν έφευγε από το μάθημα. Μόνο για αστείο ή αν φοβόταν μήπως τον πιάσει ο καθηγητής αδιάβαστο. Αλλιώς όχι. Εξάλλου ήταν μικρό το μέρος (η Πάτρα είχε τότε 70.000 κατοίκους), όλοι ήταν γνωστοί, αν έλειπε ο μαθητής ειδοποιείτο αμέσως ο κηδεμόνας του.
Αυτό το πρόβλημα το έχουμε και εμείς στο ιδιωτικό! Αν το σκάσουμε, μας "τσιμπάνε".
Μα γιατί να το σκάσετε;
Καμιά φορά βαριόμαστε...
Στην εποχή τη δική μου δεν ήταν αιτία σκασίματος το να βαριέσαι. Το πολύ-πολύ να γινόταν ντόρος, πλάκα, εις βάρος του καθηγητή. Αλλά εμείς και τα βαρετά μαθήματα τα διαβάζαμε. Μας ενδιέφερε πολύ να είμαστε καλοί μαθηταί...
Γιατί;
Μα για να είμαστε εντάξει απέναντι του σχολείου! Αλλά τα μαθήματα δεν ήταν τόσο πιεστικά, μας άφηναν χρόνο να ασχοληθούμε και με άλλα πράγματα.
Όπως;
Όπως η πολιτική, η λογοτεχνία... Θυμάμαι βγάζαμε ένα λογοτεχνικό περιοδικό, λεγόταν ''Νέος ρυθμός''.
Μόνοι σας;
Μόνοι μας! Χωρίς καθηγητή...

Ένας από μας μάλιστα έγινε σπουδαίος λογοτέχνης, Καχτίτσης λεγόταν, πέθανε προ καιρού. Τότε με τη λογοτεχνία ασχολούντο πολλά παιδιά. Μια άλλη παρέα από το απέναντι σχολείο έβγαζε ένα άλλο περιοδικό, αντίπαλο του δικού μας.
Εσείς τι ακριβώς κάνατε στο περιοδικό;
Εγώ το πούλαγα! Ήμουν επί των πωλήσεων...
Πήγαν καλά οι πωλήσεις;
Απέτυχαν. Τρία τεύχη βγάλαμε.
Τα βράδια πώς διασκεδάζατε;
Γινόσαντε πάρτυ στα σπίτια. Στην Κατοχή, ξέρετε, όλο πάρτυ γινόσαντε.
Πάρτυ στην Κατοχή;!
Ήταν ο μόνος τρόπος διασκεδάσεως τότε... Πλάκες γραμμοφώνου για χορό, μικροαισθήματα...
Πρωτοστατούσατε;
Όχι, απλώς μετείχα.
Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας παιδί;
Ήμουν πιο ειρωνικός, πιο πειρακτικός...
Τώρα όμως είστε πολύ πιο συγκρατημένος.
Δεν άλλαξα τώρα, άλλαξα όταν πήγα στρατιώτης. Ο στρατός με επηρέασε πολύ στον χαρακτήρα.
Σας σκλήρυνε;
Με σκλήρυνε, με βοήθησε, με ωρίμασε... όλα αυτά.
Το αγαπημένο σας μάθημα στο σχολείο ποιο ήταν;
Τα Αρχαία. Κάναμε δύο ώρες κάθε μέρα. Δεν ήταν πάντα ευχάριστο μάθημα, αλλά ο καθηγητής προσπαθούσε, επίεζε. Εγώ ήμουν καλός στο Συντακτικό και ολιγότερο καλός στη Γραμματική. Αυτός που ήταν πρώτος στη Γραμματική -καταπληκτικός, ήξερε απ' έξω όλα τα ανώμαλα ρήματα- έγινε παντοπώλης! Δεν προχώρησε καν στο Πανεπιστήμιο. Ποιος ξέρει γιατί...

Έχετε κρατήσει επαφή με τους παλιούς συμμαθητές σας;
Προ ετών είχα πολλές επαφές, γιατί κάναμε κάτι συνεστιάσεις. Τώρα έχομε σταματήσει...
Γιατί;
Διότι εκείνος που τις οργάνωνε πέθανε.
Νοσταλγείτε εκείνη την εποχή;
Πάντοτε, όσο και να φαίνεται παράδοξο, παρά τις πιέσεις εις βάρος των νέων ανθρώπων, όταν μεγαλώσει κανείς νοσταλγεί τη νεότητά του. Είναι μια ηλικία με πολλές σωματικές και ψυχικές δυνάμεις που σιγά-σιγά τις χάνεις...
Τι σκεφτόσασταν τότε για το μέλλον;
Εγώ ήμουν αποφασισμένος από νωρίς να γίνω δικηγόρος. Έτυχε να ανήκω σε μια δικηγορική οικογένεια.
Λόγω των γονιών σας δηλαδή...
Ναι, για να συνεχίσω το γραφείο του πατέρα μου. Το θεωρούσα δεδομένο.
Σαν έφηβος δεν επαναστατήσατε ποτέ;
Όχι.
Το μετανιώσατε αργότερα που γίνατε δικηγόρος;
Ποτέ. Καλός φοιτητής ήμουνα, δουλειά βρήκα γρήγορα...
Με την πολιτική πώς μπλεχτήκατε;
Χωρίς πραγματικά να το επιδιώξω. Το 1958, ήρθαν στο γραφείο του πατέρα μου, που ήταν πρώην πολιτικός, κάποιοι παράγοντες της Ε.Ρ.Ε και του είπαν "Χρειαζόμαστε υποψήφιους. Δώσε μας τον γιο σου".
Σαν προξενιό...
Ο πατέρας μου ήταν φανατικός με την πολιτική και με πίεσε...

Έτσι γρήγορα αναμείχθηκα κι εγώ. Ήμουν 32 ετών.
Ως τότε τι σχέση είχατε με τα κοινά;
Απλώς εδιάβαζα εφημερίδες και παρακολουθούσα την πολιτική κατάσταση.
Και ξαφνικά βρεθήκατε να βγάζετε λόγους στο μπαλκόνι;
Όχι στο μπαλκόνι... Στα καφενεία των χωριών. Οι οπαδοί των άλλων κομμάτων σου έκαναν ερωτήσεις πιεστικές, πειρακτικές και εσύ έπρεπε να υπερασπίζεις την άποψή σου.
Τα πιστεύατε όλα όσα λέγατε;
Ασφαλώς τα επίστευα!
Ο κόσμος σήμερα δεν πολυπιστεύει τους πολιτικούς.
Κοιτάξτε... Εγώ πιστεύω ότι οι περισσότεροι είναι ειλικρινείς. Κακώς, κατά τη γνώμη μου, τους αμφισβητεί ο κόσμος. Αλλά δεν είναι ανάγκη να μπούμε τώρα σε αυτή τη συζήτηση...
Εσεις εκλεγήκατε αμέσως;
Όχι. Ούτε το '58 βγήκα, ούτε το '61, ούτε το '63. Έχασα τρεις φορές και είχα την ανοησία να συνεχίζω. Τελικά βγήκα το '64.
Η ιδέα της Προεδρίας σας πέρασε ποτέ απ' το μυαλό; 
Ποτέ, ποτέ! Η Προεδρία ήρθε ουρανοκατέβατη. Το '94 είχα δηλώσει ότι παύω να πολιτεύομαι και ξαφνικά ήρθε η πρόταση του Αντώνη Σαμαρά την οποία υποστήριξε το ΠΑΣΟΚ για να αποφύγει τις εκλογές.
Περιμένατε ότι θα γίνετε τόσο αγαπητός;
Δεν περίμενα τίποτα. Στη ζωή μου, ό,τι κι αν έκανα, προσπαθούσα πάντοτε να το κάνω με τον καλύτερο τρόπο. Και ως μαθητής και ως δικηγόρος και ως πολιτικός έκανα πάντοτε ό,τι μπορούσα. Και τώρα ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάνω ότι μπορώ.

Ψέματα λέτε;
Μόνο τα "κατά συνθήκην"... Ξέρω 'γω, σου στέλνει ένας ένα βιβλίο, δεν του λες "το διάβασα και δεν μ' άρεσε". Λες "ευχαριστώ για το ωραίο σας βιβλίο, το διάβασα με ενδιαφέρον..."
(Χτυπάει το ρολόι του τοίχου, κλείνουμε σχεδόν μισή ώρα συνέντευξη) 
Τι άλλο ψέμα να πεις; Πέστε ότι με ενοχλεί η παρουσία σας -που δεν μ' ενοχλεί- θα σας έλεγα ποτέ να "φύγετε"; Όχι, βέβαια. Θα σας έλεγα "τι ωραία που περνάμε..." 
Μήπως ήρθε η ώρα να φύγουμε δηλαδή; (γέλια)
Δεν ισχύει για σας! Ήταν πολύ άσχημο το παράδειγμα... Ήθελα να σας πω ποια είναι τα κατά συνθήκη ψευδή: Αυτά που σε υποχρεώνουν να στέκεσαι απέναντι όλων με ευγενικό τρόπο.
Στις κοινωνικές εκδηλώσεις που παρευρίσκεστε, λέτε πολλά "κατά συνθήκην"ψεύδη;
Όχι, σπάνια λέω. Γιατί και στις εκδηλώσεις που πηγαίνω, δεν έχω ανάγκη να πω ψέματα. Ευχάριστα είναι...
Δεν βαριέστε ποτέ σ' αυτές;
Βαριέμαι, όταν τραβάει πολύ η υπόθεσις.
Και τι κάνετε τότε;
Κάθεσαι! Τι άλλο να κάνεις;... Εγώ τουλάχιστον δεν μπορώ να σηκωθώ και να φύγω, ούτε και να εκφράσω τη δυσαρέσκειά μου. Συνήθως ξέρω από πριν πόσο κρατάει μια εκδήλωση και προετοιμάζομαι. 

Κάνουμε την επόμενη ερώτηση. Ο Πρόεδρος μάς ξαφνιάζει: "Αχ παιδιά μου, να μην το θίξουμε αυτό το θέμα γιατί θα ενοχλήσω ορισμένους". "Φοβάστε;" τον ρωτάμε. "Όχι, σέβομαι το ρόλο μου..." (Τελικά απάντησε στη ''δύσκολη'' ερώτησή μας -ίσως επειδή είχε προηγηθεί η συζήτηση για τα ψέμματα. Αυτό που μας είπε μας ξάφνιασε ακόμη περισσότερο... Ήταν όμως τόσο αφοπλιστική η εμπιστοσύνη του -ούτε καν το κασετοφωνάκι δεν ζήτησε να κλείσουμε- που αποφασίσαμε να αυτολογοκριθούμε)

Σαν δικηγόρος θα υπερασπιζόσασταν έναν φονιά ή έναν έμπορο ναρκωτικών;
Μα ασφαλώς! Και έχω υπερασπιστεί πάρα πολλούς. Ο δικηγόρος δεν καλείται να απονείμει δικαιοσύνη, αλλά να προβάλει τα δίκια του πελάτου του. Στην αρχή μάλιστα ο δικηγόρος δυσπιστεί κι αυτός απέναντι του πελάτου. Σιγά-σιγά όμως προσχωρεί στις δικαιολογίες και στα ελαφρυντικά του και τον πιστεύει. Μόνον έτσι μπορεί να τον υπερασπιστεί επιτυχώς.
Και αν δεν υπάρχουν δικαιολογίες ή ελαφρυντικά;
Όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και οι πιο ακραίοι εγκληματίες, έχουν ορισμένες δικαιολογίες. Δεν πας να σκοτώσεις στα καλά καθούμενα κάποιον, εκτός κι αν είσαι μουρλός.
Πείτε μας κάτι που σας προκάλεσε έκπληξη τον τελευταίο καιρό.
Δεν υπάρχουν πολλά που να με εκπλήσσουν πια.
Περιμένατε, ας πούμε, να γίνει τόσο θόρυβος για τη σημαία και τον Αλβανό μαθητή;
Α όχι, αυτό δεν το περίμενα.

Περιμένατε, ας πούμε, να γίνει τόσο θόρυβος για τη σημαία και τον Αλβανό μαθητή;
Α όχι, αυτό δεν το περίμενα.
Μάλιστα, ο θόρυβος συνεχίστηκε ακόμα και μετά τη δική σας παρέμβαση...
Συνεχίστηκε ναι, τώρα πλέον όχι... Η δική μου άποψη είναι πως όποιος σηκώνει τη σημαία, υποτάσσεται στη σημαία. Αν ένας Έλληνας ήταν στην Αλβανία και σήκωνε την αλβανική σημαία, τι θα λέγαμε εμείς; "Βρε τον προδότη, υπετάχθη στην αλβανική σημαία!". Ετούτο το παιδί που σήκωσε την ελληνική, μας πείραξε μόνο και μόνο επειδή ήταν Αλβανός.
Μα τελικά δεν σήκωσε τη σημαία. Επικράτησαν οι ''κακοί'' και οι στενόμυαλοι...
Ούτε κακοί, ούτε στενόμυαλοι. Μια διαφορετική άποψη είναι που έχει κι αυτή τα επιχειρήματά της. Σου λέει "δεν μπορεί την μέρα της 28ης Οκτωβρίου να έρχεται κάποιος ξένος να σηκώνει ένα σύμβολο που εκφράζει τις ελληνικές θυσίες.
Ναι, κύριε Πρόεδρε, αλλά όταν αυτό το σύμβολο το σήκωνε ο ολυμπιονίκης ο Καρντάνωφ, ας πούμε, που δεν ξέρει γρι ελληνικά, τότε όλοι ήμασταν περήφανοι. Ό,τι μας συμφέρει δηλαδή...
Πολύ σωστό αυτό που λες... Υπάρχει μια προκατάληψη εναντίον των Αλβανών. Εάν στη θέση του Αλβανού μαθητή ήταν, φερ' ειπείν, ο γιος του κυρίου Μπερνς, θα ενοχλείτο άραγε ο κόσμος; Δεν νομίζω.
(Χτυπάει το τηλέφωνο, ειδοποιούν τον Πρόεδρο ότι έχει αργήσει για το επόμενο ραντεβού, "κοντεύουμε, κοντεύουμε" απαντάει). 

Δεν θα σας κουράσουμε άλλο. Δυο-τρεις ερωτήσεις ακόμα και τελειώσαμε... Ξέρουμε ότι είστε παππούς. Λέτε παραμύθια στα εγγόνια σας;
Παραμύθια όχι. Μιλάμε όμως πότε-πότε, κάτι με ρωτάνε, κάτι τους απαντάω. Η σχέση του παππού και της γιαγιάς με τα εγγόνια έχει κι αυτή μεταβληθεί. Παλιά ο παππούς και η γιαγιά είχαν περισσότερο χρόνο. Τώρα οι παππούδες...
... είναι πρόεδροι!
Κάτι είναι... Αλλά και όσοι μένουν στο σπίτι είναι πολύ χρήσιμοι για τα εγγόνια τους. Εγώ, θυμάμαι, είχα πολύ ισχυρό δεσμό με τη γιαγιά μου.
Να μαγειρεύετε ξέρετε;
Όχι.
Το βράδυ όταν επιστρέφετε σπίτι, τι τρώτε;
Είμαι πολύ λιτός. Τρώω μια γιαούρτη, λίγο ψωμοτύρι, ένα φρούτο. Ή βάζω λίγο παγωτό του κουτιού, αυτό που πουλάνε έξω, ξέρω 'γω, το ΔΕΛΤΑ.
Έχετε κάνει καμιά ζημιά στο Προεδρικό Μέγαρο; Ας πούμε έχετε σπάσει κανένα βάζο;
Όχι και ενοχλούμαι πολύ όταν κάνουν οι άλλοι ζημιές. Διότι δεν είναι δικό μας. Είναι μάλιστα ένα από τα πιο σπουδαία κτίρια που έχει το κράτος μας.

Το μοναδικό παλάτι που υπάρχει.
Ξέρετε τι είναι οι "Τρύπες";
Όχι.
Είναι ροκ συγκρότημα. Το πιο σημαντικό τα τελευταία 15 χρόνια στην Ελλάδα.
Δεν παρακολουθώ τη μοντέρνα μουσική. Και γενικά δεν έχω ιδιαίτερη επίδοση στη μουσική.
Δίσκους δεν αγοράζατε ποτέ;
Όχι.
Ταινίες βλέπετε;
Άλλοτε, όταν ήμουν δικηγόρος, πήγαινα κάθε βράδυ κινηματογράφο. Μου άρεσαν πολύ οι ταινίες της Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Τώρα δυστυχώς δεν προφταίνω. Πρέπει να μου πουν τα παιδιά μου να πάω κι αυτό μια φορά στο τόσο.
Ποια ήταν η τελευταία φορά;
Είδα ένα φοβερό... αυτό το "Mission Impossible".
Και εμείς το είδαμε! Σας άρεσε;
Α πα πα! (γέλια)
Μικρός είχατε κάποιο παρατσούκλι;
Κάτι που να το ξέρω εγώ, όχι... Επειδή όμως ήμουνα πολύ μελαχρινός, με φωνάζανε "αράπη".
 

Τελευταία ερώτηση: Πώς σας φάνηκε το όνομα του περιοδικού μας, το "schoolήκι";
Γιατί όχι; Κάθε όνομα έχει το γούστο του. Δε θα το φανταζόμουνα ως όνομα, αλλά τώρα που μου το προτείνετε το αποδέχομαι.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη.
Εγώ σας ευχαριστώ. Ειλικρινώς χάρηκα πάρα πολύ.
"Ειλικρινώς" ή "κατά συνθήκην";
Ειλικρινώς! Γιατί το να μιλάει κανείς με νέους ανθρώπους όταν γεράσει είναι ευχάριστο. Οι νέοι που μιλάνε με τους γέρους βαριόνται. Οι γέροι παίρνουν αυτή τη φρεσκάδα που έχουν τα παιδιά.
Τώρα εσείς δηλαδή τι φρεσκάδα πήρατε;
Μα μόνο η εμφάνισή σας δεν είναι φρεσκάδα;

Να βγάλουμε και μερικές φωτογραφίες για να μας πιστέψουνε;
Βεβαίως. Έλα πιο κοντά, Κώστα.
Ωραία... Μπορείτε να σταθείτε και όρθιος ανάμεσα στους δύο ψηλούς της εφημερίδας;
Βεβαίως... Θα 'μαστε σαν αλατιέρα! (γέλια)

Ο Πρόεδρος μας συνοδεύει ως την πόρτα. "Στο καλό παιδιά μου. Και μη ψυχοπλακώνεστε με τα μαθήματα. Διασκεδάστε και λίγο! Πάντοτε υπάρχει περιθώριο". Ρωτάμε τον επιστάτη αν μπορούμε να βγάλουμε μερικές φωτογραφίες πριν εγκαταλείψουμε "το μοναδικό παλάτι της χώρας". Δεν έχει αντίρρηση. "Ο Πρόεδρος είναι τόσο καλός όσο φαίνεται;" τον ρωτάμε. "Φανταστικός! Εγώ, παιδιά, είμαι χρόνια εδώ. Πιο απλός, πιο προσιτός άνθρωπος δεν έχει περάσει!"